Εντομοφαγία και ξερό ψωμί

Mιας και κάναμε την αρχή με το άρθρο για το adventure eating τη Δευτέρα, είπα να σας διαφωτίσω και σχετικά με το bug eating. Ναι, για έντομα μιλάω. Για ζουζούνια.
Το Βήμα και Τα Νέα είχαν χτες άρθρα σχετικά με το σχέδιο του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της πείνας το 2050. Αυτή τη στιγμή ο πληθυσμός της υφηλίου υπολογίζεται στα 6,8 δις, αλλά καθώς το 2050 θα πλησιάζουμε πια τα 9 δισεκατομμύρια, κάτι πρέπει να γίνει. Προφανώς δε θα υπάρχουν αρκετές μπριζόλες για όλους, οπότε ο ΟΗΕ την έχει έτοιμη τη λύση: έντομα. Well, ο σωστός όρος είναι μάλλον αρθρόποδα, αφού το μενού, εκτός από μυρμήγκια, τζιτζίκια και σκαθάρια -που είναι μεν έντομα- συμπεριλαμβάνει ακρίδες, γρύλους, αράχνες και σκορπιούς, τα οποία ανήκουν σε άλλες ομοταξίες, οπότε πάμε πια στη συνομοταξία των αρθρόποδων για να τα καλύψουμε όλα. Αλλά και προνύμφες εντόμων έχουμε στο μενού: μεταξοσκώληκες και διαφόρων ειδών κάμπιες. Σας άνοιξε η όρεξη ή όχι ακόμα; Γιατί έχουμε και τα ασπόνδυλα: σκουληκάκια, βεβαίως-βεβαίως.
Πάντως, για να πειστείτε ότι σοβαρολογώ, η κατανάλωση αρθρόποδων μελετάται σοβαρά από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) ως υποκατάστατα του κρέατος και του ψαριού, προκειμένου να εξασφαλιστεί η επάρκεια τροφίμων τις επόμενες δεκαετίες. Μάλιστα, αναμένεται ως το τέλος του έτους να εκδώσει ο FAO συστάσεις προς τα μέλη του, ενθαρρύνοτάς τα επισήμως να εισαγάγουν όλα τα παραπάνω στη διατροφή του πληθυσμού.
Άλλωστε, υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα. Όλα αυτά τα ζουζουνοειδή έχουν μεγάλη διατροφική αξία, αφού είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, λιπίδια, ψευδάργυρο, σίδηρο και βιταμίνες. Μερικά, μάλιστα, από αυτά είναι πλουσιότερα από ό,τι μια μερίδα κρέατος ή ψαριού. Το άλλο μεγάλο αβαντάζ είναι ότι η εκτροφή τους έχει μεγαλύτερη απόδοση σε σχέση με τα παραδοσιακά -ας το θέσουμε έτσι- οικόσιτα ζώα, αφού χρειάζονται πολύ λιγότερο νερό και τροφή και οπωσδήποτε μικρότερες εκτάσεις για να αναπαραχθούν. Επί του θέματος, ο Ολλανδός καθηγητής εντομολογίας Άρνολντ βαν Χούις λέει ότι «χρειάζονται 10 κιλά φυτικής ζωοτροφής για την παραγωγή ενός κιλού βοδινού, ενώ μόλις ένα με δύο κιλά για την παραγωγή ενός κιλού βρώσιμων εντόμων». Με την κτηνοτροφία να απορροφά το 9% των παγκόσμιων αποθεμάτων πόσιμου νερού και να απασχολεί το 70% των καλλιεργήσιμων εδαφών του πλανήτη, η παραγωγή ζουζουνακίων θα έχει σημαντικά μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα. Δεν είν' και λίγα τα πλεονεκτήματα, δε λέω, αλλά τώρα ερχόμαστε στο κυριότερο πρόβλημα. Όπως ορθά το έθεσε ο Γάλλος καθηγητής εντομολογίας Ρομάν Γκαρούστ, "στο συλλογικό ασυνείδητο των Δυτικών βρίσκεται βαθιά ριζωμένη μια απόρριψη για την εντομοφαγία" και ως εκ τούτου, η αποστροφή που καταλαμβάνει τον περισσότερο κόσμο στη σκέψη να χλαπακώσει μια τηγανητή κάμπια, σίγουρα θα αποτελέσει σοβαρό εμπόδιο στα σχέδια του ΟΗΕ, ο οποίος μου φαίνεται πως λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο. Βέβαια, εδώ που τα λέμε, ως εκπρόσωπος των Γάλλων, έχει μεγάλο θράσος ο κύριος Γκαρούστ, διότι who are they to talk, από τη στιγμή που έχουν σπεσιαλιτέ τα βατραχοπόδαρα;
Βέβαια, ως γνωστόν, δεν μοιράζονται όλοι οι λαοί την ίδια απέχθεια για τα ζουζούνια. Στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, περίπου 1.400 είδη βρώσιμων ζουζουνακίων παίζουν στο καθημερινό μενού: προνύμφες κολεόπτερων, μυρμήγκια, ακρίδες, γρύλοι, αράχνες και σκορπιοί περιλαμβάνονται στη διατροφή των κατοίκων στην Κίνα, στην Ιαπωνία, στην Ταϊλάνδη, τη Νότια Αφρική και το Μεξικό (θα θυμάστε ίσως τις περίφημες chapulines αν διαβάσατε το άρθρο μου για το εστιατόριο "Ο Μεξικανός").
Εμένα κάτι μου λέει ότι είτε αντιμετωπίσουμε μελλοντικά έλλειψη κρέατος είτε όχι, ο δυτικός κόσμος πολύ δύσκολα θα αποδεχθεί τα ζουζουνοειδή στη διατροφή του. Στο κάτω-κάτω, αν στερέψουμε από μπριζόλες, μπορούμε πάντα να το ρίξουμε στα ζαρζαβατικά. Κάτι ξέρουν οι χορτοφάγοι τόσα χρόνια. Άλλωστε και ο Αϊνστάιν το έλεγε: "Τίποτα δεν θα ωφελήσει την ανθρωπότητα όσον αφορά την υγεία της και τις πιθανότητες επιβίωσης του πλανήτη περισσότερο από το να στραφεί στη χορτοφαγική δίαιτα". Βέβαια, εδώ που τα λέμε, ο Αϊνστάιν στράφηκε στη χορτοφαγία μόνο τον τελευταίο χρόνο της ζωής του, οπότε κι αυτός δε δικαιούται να μιλάει. Γιατί τα σκέτα λαχανικά ένα χρόνο παλεύονται, εφ' όρου ζωής, όμως, πολύ αμφιβάλλω.
Από την άλλη, αν σκέφτεστε σοβαρά να το τολμήσετε, μπορείτε να παρηγορηθείτε στην εξής σκέψη: αρθρόποδα η ακρίδα, ο γρύλος κι ο σκορπιός, αρθρόποδα και ο αστακός και η γαρίδα. Έχετε κάνει ήδη την αρχή, λοιπόν. Η ίδια συνομοταξία είναι. Άλλωστε, ο Νικολά Σεζάρ (πάλι Γάλλος), εθνολόγος που ειδικεύεται στις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και εντόμων, εξηγεί ότι καθόλου δεν πρέπει να σνομπάρουμε τέτοια εδέσματα, καθώς οι προαναφερόμενοι λαοί τα θεωρούν σπουδαίες λιχουδιές και τα προσφέρουν με καμάρι σε γιορτές και γλέντια. Χαρακτηριστική είναι και η φωτό που έχω στην αρχή: δείτε με πόση απόλαυση σαβουριάζει ο Ιάπωνας (υποθέτω) το σουβλάκι του! Πληροφοριακά, η γεύση των ζουζουνοειδών συγκρίνεται με αυτή των θαλασσινών (λογικό, αθρόποδα είπαμε), αλλά και των φουντουκιών. Τα τελευταία, πού κολλάνε δεν ξέρω, αλλά αν βοηθάει, σκεφτείτε ότι τρώτε φουντούκια και κατεβάστε το μεταξοσκώληκα χωρίς δεύτερη σκέψη.
Για τους τολμηρούς, λοιπόν, που πείστηκαν από τα επιχειρήματα του ΟΗΕ, έχουμε τις εξής προτάσεις. Πρώτον, υπάρχει η βρετανική εταιρεία Edible, από την οποία μπορείτε να αγοράσετε online καταπληκτικά σνακ: γιγαντιαία μυρμήγκια με επικάλυψη σοκολάτας (Γιατί όπως έλεγε και η Μέρι Πόπινς, "a spoonful of sugar helps the medicine go down"), ταραντούλες ψητές στον φούρνο, ψητά σκουλήκια με σος ΒΒQ (τα οποία έχουν, λέει στο site, γεύση παρόμοια με του ποπκόρν, οπότε δεν καταλαβαίνω γιατί να μην φας απλώς ποπκόρν), αλλά και ωραιότατα γλειφιτζούρια που περιέχουν μαύρα μυρμήγκια (βλ. φωτό).
Και για εσάς που είστε πιο δημιουργικοί, στην αγορά κυκλοφορούν και άφθονα βιβλία με συνταγές μαγειρικής για εντομοφάγους, όπως το Eat a Bug Cookbook του David George Gordon, ο οποίος έχει γράψει μεταξύ άλλων και το The Complete Cockroach, έναν πλήρη οδηγό για την κατσαρίδα, ή όπως λέει, το πιο μισητό, αλλά και παρεξηγημένο πλάσμα του πλανήτη (δεν ξέρω, όμως, αν έχει και συνταγές το τελευταίο). Υπάρχει ακόμα το Creepy Crawly Cuisine της Julieta Ramos-Elorduy, το οποίο περιλαμβάνει και συνταγή για βρωμούσες στο γκριλ (Δεν τα βγάζω από το μυαλό μου, σας το ορκίζομαι.) Τέλος, στο άρθρο από ΤΑ ΝΕΑ, που είναι απευθείας μετάφραση του άρθρου της Gaelle Dupont από τη Le Monde, προτείνεται και το βιβλίο συνταγών "Η διασκεδαστική κουζίνα των εντόμων", του Ιάπωνα σεφ Σοΐτσι Ουτσιγιάμα.

Ο Ουτσιγιάμα, που κατάγεται από το Ναγκάνο της Κεντρικής Ιαπωνίας, εξηγεί ότι οι ακρίδες, βρασμένες και περασμένες από ένα μείγμα ζάχαρης, σάλτσας σόγιας και μιρίν (ένα είδος γλυκού σάκε) αντιπροσώπευαν και εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν ένα ωραιότατο συνοδευτικό του άσπρου ρυζιού, αλλά και του πράσινου τσαγιού (Για όποιον δεν το πιάνει, οι ακρίδες δηλαδή, εκτός από κυρίως γεύμα κάνουν και για απογευματινό σνακ. Αντί για ένα κουλουράκι, με το τσάι σας). Οι κάμπιες, από την άλλη, πωλούνται αναμεμειγμένες με μέλι και είναι μάλλον ακριβό σπορ, αφού τα 80 γραμμάρια στοιχίζουν περί τα 2.000 γιεν, δηλαδή κάπου 18 ευρώ. Με τέτοιες τιμές, δεν το βλέπω όμως να λύνεται σύντομα το πρόβλημα επάρκειας τροφίμων για την ανθρωπότητα.
Το συμπέρασμά μου είναι ότι, αφού οι Ιάπωνες, οι Μεξικανοί, οι Ταϊλανδοί και οι λοιποί προαναφερόμενοι τη βρίσκουν με τα ζουζουνοειδή και τα θεωρούν τόσο γκουρμέ, ας τα φάνε αυτοί και ας αφήσουν σε μας τις σταυλίσιες και τα μπον φιλέ, όταν τελοσπάντων τεθεί ζήτημα ανεπάρκειας τροφίμων. Ευτυχώς, ο ΟΗΕ διευκρινίζει ότι το θέμα θα μας απασχολήσει μετά το 2050, οπότε το καλό είναι πως έχουμε 40 χρόνια μπροστά μας ώσπου να συνηθίσουμε στην ιδέα.